Rusia qorton Serbinë për furnizimet me armë në Ukrainë

Aleatja ruse, Serbia, ka marrë një qortim të rrallë në lidhje me furnizimin me armë dhe municioneve në Ukrainë, të cilin Moska e quajti një “goditje pas shpine”.

Presidenti Aleksandar Vuçiç, i cili ka refuzuar t`u bashkohet sanksioneve perëndimore kundër Rusisë për pushtimin e plotë të Ukrainës, vitin e kaluar i tha Financial Times se armët dhe municionet serbe po përfundonin në anën e Ukrainës nëpërmjet ndërmjetësve që ai pretendonte se nuk kishte kontroll mbi to.

Presidenti rus Vladimir Putin e ngriti çështjen gjatë një takimi të kohëve të fundit në Moskë, dhe agjencia e tij e inteligjencës së jashtme (SVR) lëshoi një deklaratë të pazakontë duke akuzuar Beogradin për mosbesnikëri.

“Industria ushtarake e Serbisë po përpiqet ta qëllojë Rusinë pas shpine”, tha SVR, duke renditur prodhuesit serb të armëve që tha se i prodhuan për Ukrainën. “Dëshira për të përfituar nga gjaku i popujve vëllazërorë sllavë i ka bërë ata të harrojnë plotësisht se kush janë miqtë e tyre të vërtetë dhe kush janë armiqtë e tyre”.

SVR tha se Serbia po ndiqte “një skemë të thjeshtë duke përdorur certifikata të rreme përdoruesish fundorë dhe vende ndërmjetëse” për të furnizuar qindra mijëra predha dhe një milion fishekë municionesh për armë të vogla në një “kontribut në luftën e nisur nga perëndimi, rezultatin e së cilës Evropa do të donte ta shihte si një ‘disfatë strategjike’ të Rusisë”.

Vuçiçi bëri një paraqitje televizive vonë natën të enjten për të sqaruar gjendjen, duke arsyetuar se qeveria e tij nuk kishte lëshuar asnjë licencë eksporti për Ukrainën dhe se nuk ishin dorëzuar raketa. Ai hodhi poshtë akuzat se kishte ndërruar besnikëri nga një fuqi e huaj në një tjetër.

“Jo, zotërinj, ne punojmë vetëm për Serbinë”, tha ai.

Ivan Vejvoda, një bashkëpunëtor në Institutin për Shkencat Humane në Vjenë, tha se Moska po sinjalizonte se ishte e ngopur me aktin balancues të Vuçiçit, pasi vendi i tij ishte ende nominalisht i përkushtuar për t`u bashkuar me BE-në.

“Kjo është mënyra e tyre për të paralajmëruar Vuçiçin se të ulesh në disa karrige po bëhet e papranueshme për ta”, tha Vejvoda, duke shtuar se nuk kishte asnjë mënyrë që dërgesat e armëve të kishin ndodhur pa dijeninë e Rusisë. Por “Vuçiçi nuk mund ta ndryshojë qëndrimin e tij”, tha Vejvoda, pasi kjo mbështetje minimale për Ukrainën “ka qenë një mënyrë themelore për të treguar se Serbia po anon nga perëndimi” dhe mbijetesa politike e udhëheqësit serb të vënë në vështirësi varet nga mbajtja e këtij akti balancues midis Rusisë dhe perëndimit.

Uashingtoni gjithashtu i ka bërë presion Vuçiçit për importet e naftës ruse, me administratën e Trampit që zgjati një afat deri në fund të qershorit për qeverinë e tij për të zgjidhur një mosmarrëveshje mbi rafinerinë kryesore të vendit NIS, e cila është në pronësi të Gazprom.

‘Thikë pas shpine’: shërbimet inteligjente ruse akuzojnë Serbinë për armatosjen e Ukrainës       

Në një deklaratë të publikuar më 28 maj në faqen zyrtare të SVR-së, përmenden emrat e disa kompanive serbe të industrisë së mbrojtjes, municionet e të cilave thuhet se kanë përfunduar në duart e ushtrisë ukrainase.

“Në ‘korridorin e vdekjes’, të organizuar në Serbi – një vend mik i Rusisë – janë të përfshira kompanitë më të mëdha të industrisë ushtarake, përfshirë ‘Jugoimport SDPR’, ‘Zenitprom’, ‘Krushik’, ‘Sofag’, ‘Reyer DTI’, ‘Slloboda’, ‘Përvi Partizan’ dhe të tjera”, thuhet në deklaratë.

SVR-ja pretendoi se këto kompani kanë furnizuar “qindra mijëra predha për raketahedhës dhe obusë, si dhe miliona plumba për armë të vogla zjarri”.

Sipas inteligjencës ruse, kjo ndihmë ndaj Ukrainës po maskohet përmes “certifikatave të rreme të përdoruesit final dhe përdorimit të shtetvee ndërmjetëse – kryesisht shtete të NATO-s si Çekia, Polonia dhe Bullgaria – si dhe në kohët e fundit, edhe përmes kanaleve më ekzotike që përfshijnë shtete afrikane”.

Në deklaratën me tone të ashpra, SVR tha se “etja për pasuri e prodhuesve serbë të armatimit dhe mbështetësve të tyre, në kurriz të gjakut të popujve vëllazërorë sllavë, ka bërë që ata të harrojnë plotësisht se kush janë miqtë e vërtetë dhe kush armiqtë”.

Radio Evropa e Lirë ka kërkuar komente për këtë çështje nga Qeveria e Serbisë, Ministria e Mbrojtjes, Ministria e Punëve të Jashtme dhe Presidenca, por nuk ka marrë përgjigje. Po ashtu, asnjë nga kompanitë e përmendura nga SVR-ja nuk ka kthyer përgjigje.

Edhe më parë është raportuar për mundësinë e eksportit të armëve nga Serbia në Ukrainë. Në fillim të vitit 2023, portali rus “Mash” publikoi një video që, sipas tij, tregonte ngarkimin e raketave “GRAD” 122 milimetra në një depo në Bratisllavë, duke pretenduar se bëhej fjalë për raketa të kompanisë “Krushik” nga Valjeva që ishin dërguar në Ukrainë përmes Turqisë dhe Sllovakisë.

“Krushik” dhe ish-ministri serb i Mbrojtjes, Milosh Vuçeviq, i kanë mohuar këto pretendime.

Edhe ministri i Jashtëm i Serbisë, Ivica Daçiq, më 3 mars 2023 deklaroi para gazetarëve në Beograd se që nga fillimi i luftës në Ukrainë, Serbia nuk ka eksportuar armë për asnjë palë të përfshirë në konflikt.

Në mars 2022, në rrjetet sociale ruse u publikua një foto e një ushtari të të ashtuquajturës “Republika Popullore e Donjeckut” që mbante në duar një minë të pashpërthyer. Radio Evropa e Lirë, përmes analizimit të shënimeve në minë, verifikoi se ajo ishte prodhuar në tremujorin e tretë të vitit 2016 në fabrikën shtetërore serbe “Krushik”.

Ku eksporton armë Serbia?

Autoritetet serbe kanë deklaruar se nga viti 2014 deri në 2021 nuk ka pasur eksporte të armatimit në Ukrainë. Ministria e Tregtisë ka deklaruar për Radion Evropa e Lirë se gjatë kësaj periudhe nuk është eksportuar armë as në ndonjë vend tjetër ku përdoruesi final do të ishte Ukraina.

Serbia, së bashku me Turqinë, është një nga vendet kandidate për anëtarësim në Bashkimin Evropian që nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë pas fillimit të pushtimit të Ukrainës në shkurt 2022. Autoritetet serbe thonë se kjo vjen për shkak të “miqësisë tradicionale”, mbështetjes së Rusisë për mosnjohjen e pavarësisë së Kosovës, dhe varësisë nga gazi rus.

Megjithatë, Serbia ka mbështetur integritetin territorial të Ukrainës dhe ka votuar disa rezoluta të Kombeve të Bashkuara që dënojnë agresionin rus – përfshirë edhe atë të 24 shkurtit, ku votoi në favor të Ukrainës. Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, u kërkoi falje qytetarëve serbë për këtë votim, duke thënë se përfaqësuesi i Serbisë në OKB duhej të kishte abstenuar.   

*Raport i përditësuar më 2 maj