...lufta fillon me kuptimin e shkaqeve të krizave dhe ajo vazhdon me ndryshimin e mendësisë dhe praktikës...

Do të jetë Erdogani fituesi i madh i krizës në Siri?

Një dekadë e mbështetjes së kundërshtarëve të armatosur të Sirisë së Asadit mund të shpërblehet duke rikrijuar balancën e fuqisë së rajonit

Financial Times

09/12/2024 - 09:17

Presidenti i Turqisë, Recep Tayyip Erdoğan, mund të përfundojë të jetë një nga fituesit më të mëdhenj të rënies së regjimit të Asadit, pasi u përball me vite të tëra paqëndrueshmërie dhe izolimi si rezultat i luftës civile siriane që ka shpërthyer në pragun e tij për 13 vjet. Duke folur të shtunën në Gaziantep, një nga një varg qytetesh kufitare të shndërruar nga konflikti dhe miliona refugjatë që krijoi, udhëheqësi turk deklaroi një “realitet të ri diplomatik dhe politik në Siri” pas më shumë se një dekade mbështetje për opozitën e armatosur të Sirisë. Mbetet e paqartë se deri në çfarë mase Ankaraja mbështeti ofensivën e rrufeshme të dy javëve të fundit që të dielën rrëzoi qeverinë e Bashar al-Asad. Hayat Tahrir al-Sham, grupi islamik që udhëhoqi sulmin, ka një marrëdhënie të ndërlikuar me Turqinë. Por shumë analistë janë të bindur se Erdogani, i cili dikur e quajti presidentin sirian një “kasap”, do të përfitojë politikisht dhe ekonomikisht nga vendi` tij i sapogjetur si aktori i huaj më me ndikim në vend pas rënies së Asadit, i cili u mbështet nga Rusia dhe Irani. “Pas sirianëve, është Turqia ajo që është fituesja më e madhe këtu”, tha Ömer Özkizilcik, një anëtar i lartë në Këshillin Atlantik. “Kur të gjithë të tjerët i braktisën sirianët, kur asnjë shtet tjetër nuk e mbështeti opozitën, Turqia nuk hoqi dorë prej tyre”, shtoi ai.

Erdogani hodhi peshën e tij pas valës së kryengritjeve arabe që përfshiu Lindjen e Mesme në vitin 2011, të nxitur nga shpresa se kjo do të fuqizonte aleatët e partisë së tij për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) me rrënjë islamike. Ai qëndroi me ta edhe kur SHBA-ja dhe fuqitë e tjera perëndimore që fillimisht mbështetën rebelimet hoqën dorë. Ai mirëpriti më shumë se 3 milionë refugjatë sirianë si “vëllezër dhe motra” dhe furnizoi me armë dhe trajnime grupet rebele që luftonin kundër presidentit sirian. Kur shpresat për ndryshimin e regjimit u zbehën dhe Asadi u shpëtua nga Moska dhe Teherani, Turqia u përball me përhapjen në rritje nga konflikti, Erdogani e zhvendosi fokusin e tij në luftimin e forcave të mbizotëruara nga kurdët, të cilët shihen nga Ankaraja si terroriste, ndërsa ato përparuan në veri-lindje të Sirisë.

Kohët e fundit, Erdogani kërkoi bashkëpunim me Asadin por u refuzua. “Regjimi i Damaskut nuk mund ta kuptonte kurrë vlerën e dorës së zgjatur nga Turqia”, u ankua presidenti turk të shtunën.  Megjithatë, edhe kur iu afrua Asadit, Turqia vazhdoi të mbështesë rebelët dhe gjithashtu furnizoi një litar shpëtimi për bastionin e HTS të Idlibit, për vite me radhë provinca e fundit e mbetur e mbajtur nga opozita. Ajo gjithashtu drejtoi një pjesë të territorit diku tjetër në veri të Sirisë dhe vazhdoi të mbështeste një grup rebelësh që vepronin nën emrin e Ushtrisë Kombëtare Siriane. Këto lidhje me grupet opozitare që, të dielën, arritën ëndrrën e tyre të kahershme për pushtimin e Damaskut, e lënë Erdoganin në një qendrim më të mirë se çdo udhëheqës tjetër të huaj për të përfituar nga ngjitja e tyre e pritshme në pushtet – edhe nëse gjendja mbetet gjithashtu shumë e paqëndrueshme dhe e pasigurt.

Një shpresë e madhe për Erdoganin është se rënia e Asadit do të lejojë që shumë prej rreth 3 milionë refugjatëve sirianë të Turqisë të kthehen. Prania e tyre e vazhdueshme është thellësisht e papëlqyeshme edhe mes vetë mbështetësve të tij. Ministri i Brendshëm turk, Ali Yerlikaya, tha javën e kaluar, pas pushtimit nga rebelët e Aleppos, se 1.3 milionë sirianë në Turqi erdhën nga ai qytet dhe se shumë “nuk mund të përmbaheshin nga entuziazmi” për kthimin. Rënia e regjimit të Asadit mund të ndryshojë gjithashtu ekuilibrin e fuqisë në marrëdhëniet e ndërlikuara mes Erdoganit dhe Putinit, të cilët kanë mbështetur palët kundërshtare jo vetëm në Siri, por edhe në konflikte të tjera, përfshirë Libinë. “Turqia ka të ngjarë të marrë një qëndrim më të sigurt në rajon”, tha Wolfango Piccoli, i këshillës Teneo, në një shënim për klientët, duke shtuar se kjo do të forconte gjithashtu qëndrimin e Ankarasë kundrejt Iranit. Turqia, tashmë duke luftuar me inflacionin e lartë dhe recesionin, do të përfitonte nga rifillimi i lidhjeve të plota të biznesit dhe tregtisë përgjatë kufirit 900 km siriano-turk. Sektori i saj i ndërtimit, i cili ka lidhje të ngushta me Erdoganin, mund të arkëtojë një faturë rindërtimi që pritet të arrijë në qindra miliarda dollarë. “Nëse arrihet paqja, kjo është një mundësi e madhe”, tha një ekzekutiv në një nga firmat më të mëdha të ndërtimit në Turqi. Megjithatë, pavarësisht mundësisë për Turqinë, ka gjithashtu një pasiguri të madhe se çfarë lloj qeverie do të mbushë zbrazëtinë e krijuar nga rrënimi mahnitës i regjimit të Asadit dhe çfarë lloj marrëdhënieje do të ketë ai me fqinjin e tij verior.

Ndërsa Ankaraja nuk e ka këqyrur kurrë HTS – të cilën e klasifikon si një grup terrorist – ajo kishte ndikim kur organizata u izolua në Idlib me Turqinë si rrugën e saj kryesore për në botën e jashtme. Mbetet e paqartë se çfarë ndikimi do të mbajë mbi udhëheqësin e grupit Abu Mohammad al-Jolani tani që ai dhe aleatët e tij kanë marrë të gjithë vendin. Paqja dhe qendrueshmëria bazë nuk janë aspak të garantuara, me rrezikun që konflikti i mëtejshëm mund të detyrojë refugjatët e tjerë të ikin drejt Turqisë. İlhan Üzgel, një figurë e lartë në partinë e vendosur opozitare laike të Turqisë CHP, shprehu frikën se Erdogani kishte “krijuar kushtet për shfaqjen e një Afganistani të ri” në kufirin e saj.

Me Turqinë ende të lidhur në mendjet e shumë sirianëve me Perandorinë Osmane – e cila vari disidentët nacionalistë në qendër të Damaskut – do të duhet të jetë e kujdesshme për të mos e kapërcyer kufirin në javët dhe muajt e ardhshëm. Jolani ka bërë thirrje për një dialog kombëtar pa ndërhyrje të huaja. Ankaraja mund të shkaktojë pakënaqësi nëse kërkon të imponojë vullnetin e saj mbi autoritetet e reja, tha Soner Cagaptay, drejtor i programit turk të kërkimit në Institutin e Uashingtonit. “Trashëgimia osmane formëson mënyrën se si arabët do ta shohin Turqinë të hyjë dhe të bëhet mbrojtësi i ri,” tha ai.  Një pyetje tjetër e madhe është roli që kurdët e Sirisë do të luajnë në një qeveri të ardhshme dhe nëse ata do të ruajnë një pjesë të autonomisë së fituar me vështirësi në veri-lindje.

Ankaraja do të ishte e kujdesshme ndaj çdo marrëveshje mes një qeverie të re në Damask dhe grupeve të armatosura kurde. Ajo i sheh këta të fundit si terroristë me lidhje të ngushta me armikun e saj prej dekadash, Partinë e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK). Ministri i Jashtëm i Turqisë, Hakan Fidan, këmbënguli të dielën se çdo grup që ishte “një zgjatim i PKK” nuk mund të ishte pjesë e bisedimeve për të ardhmen e Sirisë. Roli i ardhshëm i SHBA-së, e cila ka mbështetur forcat kurde si pjesë e luftës së saj kundër ISIS-it dhe mban rreth 900 trupa në Siri, gjithashtu mbetet i paqartë. Presidenti i sapozgjedhur Donald Trump tha të shtunën se konflikti sirian “nuk ishte lufta jonë”. Sinem Adar, një bashkëpunëtore në Institutin Gjerman për Çështjet Ndërkombëtare dhe Sigurinë në Berlin, tha se me ngjarjet që po ecin kaq shpejt dhe me kaq shumë anë të së ardhmes së Sirisë ende të paqarta, ishte shumë herët për të thënë nëse Erdogani do të dilte përfundimisht triumfues nga ngjarjet e dy javët e fundit. “Është e gjitha ende në ajër”, tha ajo. “Unë nuk jam e bindur se Turqia ka mbikëqyrje të plotë të gjendjes”.   

Albania Web Design & Development by: WWW.FIT.ALFIT.AL WEB DESIGN ALBANIA