Po ringjall Trampi një presidencë perandorake?

Presidenti Trump do të shpallë “Ditën e Çlirimit” javën e ardhshme kur ai do të vendosë tarifat e tij më të fundit të tregtisë botërore. Por për shumë do të jetë dëshmi e mëtejshme e “presidencës më perandorake” që kur Amerika refuzoi Mbretin George III.

Etërit themelues i dhanë Kongresit autoritetin për të vendosur taksat dhe për të vendosur se si shpenzohen paratë, por detyrimet e importit të Trampit janë shembulli më i fundit i presidentit që zgjeron lirinë e tij për të vepruar pa mbikëqyrje apo balanca.

Gjyqtarë të ndryshëm dhe prokurorë të përgjithshëm të shtetit e kanë akuzuar tashmë atë për një tejkalim “mbretëror” për shkarkimin e mijëra nëpunësve civilë, heqjen e agjencive të ngritura nga Kongresi dhe dërgimin e më shumë se 200 anëtarëve të dyshuar të bandës në fluturimet e dëbimit në El Salvador.

Përkrahja e demonstrimit më të madh të pushtetit nga çdo president në kohët moderne është një teori e avancuar nga studiues konservatorë ligjorë, të cilët besojnë se komandanti i përgjithshëm duhet të jetë mjeshtër i pakundërshtueshëm i qeverisë ekzekutive.

Kjo ide lindi në mesin e avokatëve të rinj nën ish-presidentët Ronald Reagan dhe George HW Bush, shumë prej të cilëve tani janë figura me ndikim, duke përfshirë të paktën tre gjyqtarë në Gjykatën e Lartë prej nëntë anëtarësh.

‘Xhorxhi III ishte më i përmbajtur’

“Teoria në veprim e administratës së dytë Tramp është “teori unitare ekzekutive”, tha Donald Moynihan, profesor i politikave publike në Universitetin e Miçiganit. “Në terma laikë, kjo është një teori ligjore që kushtetuta mbrun pushtete të panjohura më parë jo në degën ekzekutive, por në veten e presidentit. Një stenografi e dobishme është ideja që presidenti ka pushtete të ngjashme me mbretin”.

Ai tha se kjo përfshinte shpërnjohjen e ligjeve të miratuara nga Kongresi dhe duke i thënë gjyqësorit të tërhiqej. Trampi ka nisur sulme vetjake ndaj disa gjyqtarëve, duke përfshirë gjykatësin e gjykatës së qarkut amerikan, i cili vendosi një bllokim të përkohshëm të fluturimeve të dëbimit në El Salvador.

Sulmi ndaj gjyqësorit u thellua këtë javë kur Mike Johnson, kryetari republikan i Dhomës së Përfaqësuesve, tha: “Ne kemi autoritetin mbi gjykatat federale ... ne mund të eliminojmë një gjykatë të tërë qarku. Ne kemi fuqinë e financimit mbi gjykatat dhe të gjitha këto gjëra të tjera ... Kohët e dëshpëruara kërkojnë masa të dëshpëruara dhe Kongresi do të veprojë”.

Teoria unike ekzekutive ishte qendrore për një vendim historik të Gjykatës së Lartë korrikun e kaluar, i pajtuar nga një shumicë konservatore pesë me katër, se presidentët kanë imunitet absolut për aktet e kryera në detyrë gjatë kryerjes së detyrave të tyre kushtetuese – në fakt duke i dhënë Trampit një liri për të vepruar në detyrë që nuk e gëzonte asnjë paraardhës.

“George III ishte më i përmbajtur”, tha Holly Brewer, profesore e historisë amerikane në Universitetin e Maryland. "Për shumë çështje, Themeluesit nuk u pajtuan se çfarë të bënin, por për çështjet e llogaridhënies presidenciale, nuk kishte asnjë mosmarrëveshje”, tha Brewer. “Sigurimi i njerëzve se presidenti do të mbante përgjegjësi dhe nuk do të kthehej në diktator ishte pjesë e arsyes që kushtetuta u pranua dhe ratifikohej nga shtetet.”

Testi i karakterit të komandantit të përgjithshëm

Kushtetuta jo vetëm që futi një kompetencë për të fajësuar presidentin, por gjithashtu kërkoi të krijonte tre degë të barabarta të qeverisë – ekzekutiv presidencial, legjislativ dhe gjyqësor – pushtetet rivale të të cilave do të mbanin njëra-tjetrën në këqyrje.

Brewer e sheh vendimin e imunitetit dhe një vendim të Gjykatës së Lartë të vitit 2020 për të lejuar Trampin të shkarkojë shefat e agjencive “sipas dëshirës” në vend që të kërkojë shkakun, si fillimi i një epoke të re të qeverisjes amerikane ku presidentit i ka më shumë kompetenca se kurrë më parë. Kjo do të thotë se karakteri i presidentit nuk ka qenë kurrë më i rëndësishëm.

“Ajo që po bën Presidenti Tramp, duke krijuar taksa të reja, si tarifat, mbylljen e departamenteve, pezullimin e granteve të USAID - e gjithë kjo është në kundërshtim me fuqinë e kuletës së Kongresit. Të gjitha këto fonde ishin përcaktuar për t`u përdorur për qëllime të veçanta, por ai po i përdor ato për të tijat”, tha Brewer.

Një arsye tjetër që Trampi po fiton më shumë pushtet është se Kongresi po dështon të mbrojë të drejtat e tij kushtetuese. Shumica republikane në të dyja dhomat është në përputhje, e përforcuar nga aftësia e Trampit për të mobilizuar votuesit republikanë në bazë kundër pothuajse çdo kundërshtari të perceptuar.

Kjo shihet me tarifat, të cilat presidenti mund t`i ngrejë vetë sipas ligjeve që datojnë nga 1962 dhe 1977, me kusht që të deklarojë një emergjencë kombëtare ose kërcënim për sigurinë kombëtare. Demokratët i kanë sfiduar urgjencat e përmendura nga Trampi si të rreme, por janë votuar nga republikanët.

Siç vërejti Lisa Murkowski, një senatore e rrallë disidente republikane nga Alaska, duke iu referuar aftësisë së Trampit për t`i kthyer votuesit vendas kundër pushtetarëve: “Të gjithë janë të heshtur sepse kanë frikë se do të rrëzohen”. Vanessa Williamson, një bashkëpunëtore e lartë në studimet e qeverisjes në Institutin Brookings, e quan procesin madhështim ekzekutiv.

“Edhe një udhëheqës i zgjedhur në mënyrë legjitime mund të minojë demokracinë duke konsoliduar pushtetin dhe kjo mund të ndodhë në disa mënyra të ndryshme,” tha Williamson. “Një mënyrë është kur ekzekutivi zgjeron pushtetin përtej kontrolleve dhe balancave që ofrohen zakonisht nga legjislativi dhe sistemi gjyqësor. “Për shembull, fuqia për të tatuar dhe për të shpenzuar është një pushtet i qartë i investuar në degën tonë legjislative, dhe kështu gjëra të tilla si dega ekzekutive që vendos që mund të ndalojë në mënyrë të njëanshme pagesat ose të mbyllë agjencitë që u krijuan me ligj është një zhvendosje e stërmadhe në pushtetin e presidentit”. Mënyra tjetër në të cilën ndodh zmadhimi ekzekutiv, shtoi Williamson, është nëpërmjet “përpjekjeve për të paaftësuar ose politizuar shërbimin civil”.

Ajo tha: “Një nga gjërat që shihni në vendet që përjetojnë erozion demokratik është se funksionet e pavarura tradicionalisht jopartiake bëhen partiake dhe rrugët me të cilat partia ose personi në pushtet ushtron autoritetin për përfitimin e tyre politik”. Axhenda e hakmarrjes së Trampit për mandatin e dytë ka përfshirë lëvizje për spastrimin e nëpunësve civilë që quhen armiqësorë ndaj administratës së tij, si avokatët e karrierës në Departamentin e Drejtësisë të përfshirë në hetimet mbi veprimet e tij të supozuara për të përmbysur humbjen e tij në zgjedhjet e vitit 2020.

Ligji i shekullit të 18-të i përcaktuar për luftë

Një shembull tjetër i fuqive thuajse mbretërore të përdorura nga Trampi erdhi kur ai thirri Aktin e Armiqve të huaj të vitit 1798 “në lidhje me pushtimin e Shteteve të Bashkuara nga Tren de Aragua”, një bandë kriminale transnacionale me bazë në Venezuelë. Trampi pretendoi se banda “vepron në bashkëpunim” me regjimin e Maduros për të destabilizuar Shtetet e Bashkuara duke “kryer luftë të parregullt” dhe se anëtarët “do të kapen menjëherë dhe do të ndalohen derisa të largohen” nga vendi.

Ligji i shekullit të 18-të ishte menduar për përdorim gjatë kohës së luftës dhe është përdorur vetëm tre herë në historinë amerikane, së fundmi për internimin e qytetarëve gjermanë dhe japonezë gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Trampi dyshohet se ka shkuar më tej se akti, i cili lejon të burgosurit të paraqesin një akt habeas corpus kundër dëbimit të përmbledhur për t`u dëgjuar nga një gjykatës. Megjithatë, më shumë se 200 venezuelianëve të dërguar në El Salvador thuhet se nuk iu dha kohë për të apeluar dhe disa familje po ankohen se disa nga burrat nuk kishin asnjë lidhje me Tren de Aragua dhe janë mbyllur gabimisht.

“Kjo na kthen në Angli në shekullin e 17-të”, tha Brewer. “Çështja e habeas corpus, edhe pse e shkruar në Magna Carta, nuk respektohej gjithmonë. Në fillim të Aktit Habeas Corpus të vitit 1679 në Angli, kishte [njerëz] që ankoheshin për njerëzit që arrestoheshin dhe dërgoheshin përtej deteve pa gjyq”, tha ajo. Ironikisht, vendi për shumë të dënuar atëherë ishin kolonitë e hershme amerikane.

A është e pamendueshmja tani e mendueshme?

Një arsyetim që ishte i papërfytyrueshëm disa vite më parë, por që po bëhet tani, po i shtyn historianët kushtetues të pyesin se ku po përpiqet të marrë presidencën 78-vjeçari Tramp.

Herë pas here ai bën rrengë për të kandiduar për një mandat të tretë, një linjë që zakonisht shihet si një ngacmim për të mbyllur kritikët e tij, për shkak të moshës së tij dhe gjithashtu sepse do të kalonte një vijë tjetër të kuqe të njohur kushtetuese. Apo do ta bënte? Amendamenti i 22-të - i sjellë pasi Franklin D Roosevelt theu normën e pranuar përgjithësisht, por të pakodifikuar të një kufiri dy mandatesh duke u zgjedhur katër herë - thotë se “asnjë person nuk mund të zgjidhet në detyrën e presidentit më shumë se dy herë”.

Parë nga një lente post-Tramp, këto fjalë nuk e pengojnë një individ të vendosur për të qëndruar në pushtet. Aaron David Miller, bashkëpunëtor i lartë në Carnegie Endowment for International Peace në Uashington, kohët e fundit pyeti dy historianë kryesorë nëse “disa xhuxhicu politike në tre vitet e ardhshme” mund t`i mundësonte Trampit të shërbente një mandat të tretë.

“Ne po flasim këtu nëse demokracia vazhdon apo jo në Shtetet e Bashkuara kur po flasim për këtë mundësi, apo jo?” tha Nicole Hemmer, profesoreshë e historisë në Universitetin Vanderbilt. “Unë ende them se është një shans shumë i vogël, por mendoj se është një çështje e drejtpërdrejtë që duhet mbrojtur dhe luftuar tani.”

Douglas Brinkley, profesor i historisë në Universitetin Rice, shtoi: “Unë mendoj se është e mundur ... Unë mendoj se Gjykata e Lartë do ta mbyllte atë me një rrahje zemre. Kjo nuk do të thotë se ai nuk mund të zgjedhë kë dëshiron [të kandidojë për president në 2028] dhe ai kandidon si zëvendëspresident i tij. Ai ka shumë hile në mëngët e tij nëse ai dëshiron të mbetet burim pushteti në pjesën më të madhe të botës”.   

Përgatiti për botim Ylli Përmeti