Ç’është, nga buron dhe si edukohet dashuria? (1)

Përtej kuptimit të ‘dashurisë’ nga elitat politike dhe fetare dhe filozofëve të komunizmit modern
Ylli Përmeti
01/01/2018 - 10:21
‘Por gjëja më e kënaqshme është të fitosh atë çka ne dashurojmë...dhe dashuri mund të ketë vetëm midis të barabartëve...por çdo njeri dashuron jo atë që është e mirë për të por atë që duket e mirë...shoqëria e vërtetë është ajo që buron nga mirësia, sepse ajo që është e mirë ose e kënaqshme pa cilësim dashurohet dhe dëshirohet, dhe për çdo person ajo që është e mirë ose e kënaqshme tek ai, dhe njeriu i mirë është i dashurueshëm dhe i kënaqshëm te njeriu i mirë për të dyja këto arsye...dashuria e ndërsjell përfshin zgjedhje dhe zgjedhja buron nga gjendja e karakterit dhe njerëzit dëshirojnë mirësi për ata që ata dashurojnë, për hirin e tyre, jo si rezultat i ndjenjës por si rezultat i gjëndjes së karakterit’.
—Aristoteli
Dashuria përmendet nga të gjithë njerëzit dhe veçanërisht nga elitat politike dhe fetare: kryesisht duke na përmendur zotin se ai është ‘dashuri’ dhe sa më shumë ta mendojmë atë aq më shumë do të na dojë...dhe duke na thënë që ta duam më shumë njëri-tjetrin ndërsa na këshillojnë se proteina shtazore është krijuar nga zoti për njerëzit duke shpërnjohur faktin se të gjitha kafshët, ndryshe nga bimët, zhvillojnë sistem nervor dhe përjetojnë dhimbje! Domethënë, ndiejnë dhimbjen njësoj si njerëzit kur gjymtohen. Njerëzit fetarë, rrjedhimisht, kanë një shtysë më tepër që të shkaktojnë dhimbje kur feja i këshillon se kafshët e tjera të universit janë për dhëmbët e tyre. Elitat fetare dhe fetarët shpërnjohin, gjithashtu, faktin se proteinat shtazore mund të zëvendësohen lehtësisht me proteinat bimore dhe faktin se proteinat bimore janë më cilësore: ato kanë përvetueshmëri më të lartë nga organizmi ynë dhe efekte kurative. Qartësisht, kjo është përputhshmëria më e madhe e feve lidhur me besimin e tyre mijëra vjeçar: sepse besimi themelohet mbi dhimbjen e kafshëve të tjera pavarësisht se na paraqesin “instruksione” që synojnë largimin e dhimbjes kur kafshët theren! Si të tilla, ato nuk na ndriçojnë as ç’është në të vërtetë dashuria, as ç’nënkupton, as si shprehet, as dhe si mund të edukohet.
Kështu ndryshe nga sa pretendojnë elitat e modernitetit neoliberal se dashuria mund të nxitet nga institucionet e një shoqërie përmes festave që imponjnë institucionet veçanërisht masmedia (shën Valentini, për shembull, njëditë që përmbys kuptimin e saj fillestar,[1] programon dashurinë e njerëzve dhe kërkon nga ata të shprehet vetëm atë ditë), dhe ndryshe nga post-platonistët e metamorfozuar në ‘kumunistë’, siç është për shembull, Badiou, se dashuria është “përvojë individuale e mundësisë së gjithësishmërisë” dhe se mund të reduktohet te të qenit “prezent”,[2] një francez post-marksist, dhe ndryshe nga Marksi i cili e redukton dashurinë te “vullneti” i njerëzve,[3] lidhet drejtëpërdrejtë me mendimin, fjalën dhe veprimin në raport me botën ku jetojmë: sepse nëse dashuria, në nivel shpirtëror, ‘është e përbërë nga një shpirt i vetëm që banon në dy trupa’, sipas Aristotelit, dhe praktikisht ajo (duhet) të shfaqet me ‘dhembshuri’ dhe ‘vijueshmëri’, sipas nënshkruesit, dhe sipas kardiologëve,[4] organi që lidhet me të është zemra, e cila nuk është vetëm një pompë për qarkullimin e gjakut, por edhe eksituese elektrike, atëherë, ‘Tjetri’ banon në mendje dhe kujtesë dhe në jonet e potasit, i cili përshkon njëherësh trurin dhe zemrën; ndaj, dikë e kujtojmë me kujtesë (mendje) dhe automatikisht zemra elektrizohet (tronditet). Sipas këtij procesi, dashuria buron nga kujtesa, përcillet te joni i potasit dhe trondit zemrën. Kjo është arsyeja që njeriu dashurinë e lidh me zemrën, sepse vetëm ajo tronditet kur kujtesa gjeneron imazhe.
Sidoqoftë, kjo qasje nuk mjafton për kuptuar përmasat dhe anët e dashurisë.
Kështu, nëse ndjekim kuptimin e fjalës “shok” (“φιλίαν”), që në greqishten e vjetër nënkuptonte ‘dashurinë’ kundrejt Tjetrit, dhe ajo mund të ekzistojë vetëm mes të barabartëve, siç arsyeton Aristoteli, në kohët tona “shoku” është zëvendësuar me “zotërinë”, dhe dashuria me skllavërinë: sepse në një shoqëri hierarkike (jo në kuptimin e përdorur zakonisht — midis një babai dhe një fëmije ose një mjeku dhe një të sëmuri, por në kuptimin social — se kush zotëron pushtet, sa dhe si zbatohet ai), ku pjesa më e madhe e njerëzve janë punëtorë dhe pjesa tjetër “zotërinj” qëllimi i të cilëve është përqendrimi i pushtetit ekonomik dhe politik, dhe rrjedhimisht janë të pabarabartë, kurrë nuk mund të burojë dashuri; përkundrazi, atje krijohen kushtet për tirani dhe tirania është alergjike ndaj shokëve dhe dashurisë.
Por le të shqyrtojmë së pari lidhjen e ngushtë mes dashurisë dhe dhembshurisë. Kastoriadi, një filozof greko-francez, duke ndjekur kryesisht qasjen e Aristotelit, citon se dashuria fillon nga shoqëria mes të barabartëve dhe dhembshuria.[5] Por Kastoriadi e kupton atë vetëm në lidhje me vendosjen e vetes në vend të tjetrit. Siç duket, s’e ka kuptuar në tërësinë e tij Aristotelin. Por dhembshuria kalon nga kuptimi i dhimbjes së tjetrit. Ky lloj kuptimi nuk përdor shqyrtimin dhe kundrimin siç veprojmë kur gjykojmë drejtë por ndijishmërinë dhe dhimbjen. Dhembshuria, si e tillë, përfshin kuptimin, ndijishmërinë dhe dhimbjen. Dhe ‘ndijishmëri’ në kuptimin që një njeri kupton dhimbjet e Tjetrit me mendje dhe shpirt njëherësh. Kjo lloj dhembshurie kalon nga syri, mendja dhe ndjehet me shpirt. Por ne dimë se njeriu rritet mes kënaqësive dhe dhimbjeve; dhe zakonisht dhimbjes i shmanget. Kur i shmangemi dhe nuk kalojmë nga ajo, kuptimi i saj te tjetri mungon.
Sidoqoftë, ne kalojmë nga dhimbja pavarësisht se i shmangemi. Por kjo gjendje hamendësohet se do të vazhdojë kur jemi të vegjël - kur mendja dhe shpirti ynë nuk është zhvilluar mjaftueshëm. Kur zhvillohet mendja ose vetëdijësimi në raport me botën që na rrethon - zhvillohet dhe shpirti dhe ndjesia e të njëjtës botë. Ja pse themi se njeriu i rritur kur zhvillon mendjen - zhvillon shpirtin dhe ndjesinë dhe rrjedhimisht, dhe dhembshurinë. Dhembshuria, si e tillë, mund të zhvillohet ose përmes kalimit nga dhimbja ose përmes zhvillimit të intelektit. Por dhimbja që supozohet se ndiejmë kur ndërveprojmë me botën që na rrethon duhet të memorizohet në kujtesë që të aktivizohet kur na nevojitet për të qenë të dhembshur.
Kështuqë, fakti që dhimbjet tona nuk kujtohen në shkallën kur ndodhin, por vetëm si një ndjesi e ‘dhimbshme’ e së kaluarës, mbetet që dhembshuria të përjetohet vetëm përmes zhvillimit të intelektit. Përgjithësisht, mund të thuhet, se dhembshuria i kërkon të dyja (dhimbjen dhe mendjen) por më shumë mendjen: sepse është kjo e fundit që aktivizon shpirtin dhe mund të jetë aktuale dhe në një shpirt tjetër. Kështu, sa më i lartë zhvillimi mendor në raport me botën që na rrethon aq më e lartë ndjesia dhe dhembshuria. Dhembshuria, rrjedhimisht, nuk mund të diktohet —“të jemi të dhembshur”— siç na dikton feja: por mund të edukohet përmes kuptimit të natyrës së saj —se nga buron— dhe si mund të edukohet. Gjykuar nga përjetimi i pabarabartë e dhimbjes dhe pabarazia zhvillimore e mendjes së njerëzve, dhembshuria do të jetë gjithnjë e pabarabartë mes njerëzve. Një njeri që përjeton me shumë dhimbje dhe me mendje të zhvilluar do ta ndiejë më shumë botën ku jeton dhe anasjelltas. Për të njëjtën arsye, njerëzit që e ndiejnë botën që na rrethon tregojnë nivel të lartë mendor dhe shpirtëror. Dhe ata vuajnë më shumë se njerëzit që e ndiejnë më pak botën: sepse sa më shumë dhimbje të shkaktohet nga sjelljet e dhimbshme aq më shumë dhimbje ndiejnë. Sidoqoftë, dhimbjet e tyre zbuten me kënaqësitë: sepse me të vërtetë ata ndiejnë dhimbje dhe janë të dhembshur dhe bëjnë më shumë për jetën por kur bëjnë ata ndiejnë dhe kënaqësi. Dhe është pikërisht kjo lloj kënaqësie që i mban gjallë.
Duhet thënë se disa njerëz janë që fëmijë me ndjesi të lartë dhe nuk kërkohet shumë edukim për ta. Për të njëjtën arsye, ata janë të vyer. Kjo është arsyeja që shumë filozofë mbështesin argumentin se varfëria krijon njerëz; ndërsa pasuria përpindsha. Por ata gabojnë me këtë argument kur nuk e lidhin varfërinë me dhimbjen dhe zhvillimin e virtytit intelektual: sepse është e vërtetë se në varfëri ne do të kalojmë nga dhimbjet për të realizuar kënaqësitë tona por një njeri që nuk zhvillon intelektin nuk do të ketë vetë-dijësi të lartë për botën që e rrethon dhe nuk do të aktivizojë shpirtin e tij për të ndierë botën ku jeton. Kështuqë, një i varfër, jo detyrimisht ka ndjesi të lartë për botën që e rrethon. Por është e sigurtë se njeriu i pasur, që s’kalon as nga dhimbjet, kur është fëmijë, as zhvillon virtytin intelektual, kur rritet, do të jetë vërtet përbindësh jo vetëm për shoqërinë por dhe për prindërit. Për të njëjtën arsye, është e nevojshme që në edukim të synojmë veprime virtuoze (këta nënkuptojnë një farë dhimbje) dhe zhvillimin e vitytit të intelektit me qëllim që të rrisim ndjeshmërinë te njeriu.
Tani, që dashuria fillon nga vetja dhe me të ngjashmit si ne, do të bëhet e qartë nga arsyetimi i Aristotelit:
Meqënse ajo çfarë është e natyrshme është e kënaqshme, dhe gjëra të ngjashme duken natyrale te njëra tjetra, rrjedhimisht të gjitha gjërat e mira dhe të ngjashme janë zakonisht të kënaqshme te njëra tjetra; për shembull, një njeri, kal, ose i ri është i kënaqshëm të një njeri tjetër, kal, ose i ri. Ndaj dhe fjalët e urta ‘shokët kënaqin shokët’, ‘pëlqimi – pëlqimin’, bisha njeh bishën’, ‘stërqoka – stërqokën’, dhe kështu me rradhë. Por meqënse çdogjë e pëlqyeshme dhe e ngjashme te vetja është e kënaqshme, dhe meqënse çdo njeri është vetë më i pëlqyer dhe i ngjashëm te vetja e tij se çdokush tjetër, pason se të gjithë ne duhet të jemi pak a shumë të dashur te vetja jonë. Sepse e gjithë kjo ngjashmëri dhe afëri është prezente veçanërisht në lidhje me një individ me veten e tij. Dhe sepse ne jemi të gjithë të dashur te vetja jonë, pason se ajo çfarë është e jona është e kënaqshme te të gjithë ne, siç janë për shembull punët dhe fjalët tona. Kjo është arsyeja që ne jemi të dashur te lajkatarët tanë [të dashurit tanë] dhe të nderuar; gjithashtu te fëmijët tanë, sepse fëmijët tanë janë puna jonë.[6]
Qartësisht, dashuria zhvillohet për veten dhe për të ngjashmit si ne. Dhe meqënse dhembshuria përfshin kuptimin, ndjeshmërinë dhe dhimbjen, ajo duhet të jetë e një natyre virtuoze: sepse ‘kuptimi’ përfshinm njenjë, kundrim dhe hetim. Në anën tjetër, ndijishmëria përfshin ndjenja dhe ndjenjat ngashënime dhe ngashënjimet mund të ndikohen dhe të ndryshojnë. Kjo është arsyeja që një shfaqje teatrale, film ose pjesë muzikore duhet të synojë emocione dhembshurie me qëllim që të ndikojë fëmijët dhe njerëzit dhe, gradualisht të ndryshojë ndjenjat e tyre në drejtimin e duhur. ‘Në drejtimin e duhur’ këtu do të thotë mbajtjen e një balance midis ‘dhembshurisë’ (dhimbjes) dhe dashurisë (kënaqësisë). Dhe meqënse dhembshuria përfshin një veprimtari virtuoze të mendjes dhe një veprimtari ndijimore të shpirtit (sepse ndjenjat prekin si fillim shpirtin, ndërsa dhimbjet, trupin dhe shpirtin), ajo mund zhvillohet, sepse, siç citon Aristoteli, virtytet nuk ekzistojnë brenda nesh nga vetë natyra – as është lindja e tyre brenda nesh kundër natyrës sonë; natyra na bëri të përmirësueshëm në virtyte, por të përkryer me to bëhemi me procesin e zakonit.[7]
Zakoni, në anën tjetër, është më i mirë se ligji, nëse ky i fundit vjen ex-post në mendjen e dikujt: sepse nëse një ligj shqyrtohet ex-ante nga një njeri apo popull, ai bëhet zakon nëse përdoret në praktikë, dhe zakoni është më i mirë se ligji –i cili, ndërsa hartohet nga të tjerë — imponohet mbi të tjerë. Siç citon Kastoriadi, shoqëria/dashuria varet nga institucioni politik i qytetit, meqënse vetë qyteti i bën njerëzit të barabartë, duke krijuar si rrjedhojë kushtet për këtë tip lidhje. Dhe njëkohësisht sigurisht qyteti jep te çdo anëtar mundësinë të lartësohet me qëllim që të bëhet i aftë për shoqëri.[8] Por ndryshe nga Kastoriadi, Aristoteli këmbngul te mësim-bërja e veprimeve fisnike.
Një gabim tjetër që vërejmë mes filozofëve modernë është kuptimi i natyrës njerëzore. Për shembull, Niçe citon se, ‘jo nevoja, jo dëshira – jo, dashuria për pushtet është demoni i njerëzve. Lëri ata të kenë çdogjë – shëndet, ushqim, një vend për të jetuar, argëtim – ata janë dhe mbeten të palumturuar dhe me shpirt të ulët: sepse demoni pret dhe pret dhe do të kënaqet’.[9] Kjo është qasje problematike sepse ky lloj njeriu që paraqet Niçe nuk ka shijuar (ose provuar) kënaqësinë e mendimit dhe dijes. Një njeri që nuk kalon nga kjo lloj kënaqësie do të përqendrohet domosdoshmërisht në çka paraqet Niçe. Nuk është e rastit që filozofët e antikitetit përpiqeshin t’i edukonin njerëzit me synim që ata të ndienin kënaqësinë e dijes dhe mendimit dhe ta kërkonin atë në jetën e tyre ndërgjegjësore dhe shoqërore. Problemi që paraqet Niçe ka filluar me Perandorinë Romake: ajo shkatërroi urtësinë, ose përpjekjet e popujve për të barasndarë pushtetin dhe për të zhvilluar urtësinë dhe, themeloi një botëkuptim statik të shoqërisë: përqendrimin e pushtetit. Lakmia për urtësi u zëvendësua me lakminë për pushetet: njëlloj si në garat e vrapimit ku çdonjëri kërkon të dalë i pari. Vetëm se përqendrimi i pushtetit shkatërron çdo lloj urtësie (praktike dhe shkencore).
Paralel me këtë dinamikë zhvillohet “etika” e elitave fetare të cilat dashurinë e lidhin me Zotin. Për shembull, për fenë më dominante në Perëndim, krishtërimin, ‘dashuria’ paraqitet si vijon: ‘Zoti është dashuri. Dashuria është një ndër karakteristikat kryesore të Zotit. Gjithashtu, Zoti na ka pajuar me kapacitetin e dashurisë, meqë ne jemi krijuar në imazhin e tij’![10] Por siç kundërshton Kastoriadi, etika kristiane, pikërisht sepse shpërnjeh hapësirën e përbashkët, ku Çezari bën çfarë të dojë, përfundon ta shndërrojë njeriun në fajtor të përjetshëm, që mbetet gjithnjë i mangët përkundrejt rregullit. Si rrjedhojë ai është i dënuar të pajtohet vazhdimisht me atë rregull, të jetojë në konformizëm dhe në hipokrizi duke i relativizuar, siç nuk duhet të bënte, gjërat...nën këto kushte, kur njerëzit jetojnë një jetë, që vetëm në emër është e tillë, në gadishmëri absolute dhe me valixhet në duar për udhëtim në botën tjetër, është e mundur që të imagjinojmë zbatimin e etikës kristiane ku mos të përbëjë hipokrizi të vazhdueshme. Por nga momenti që të krishterët rrënjosen në mënyrë të përhershme në jetën e shoqërisë, dhe rrjedhimisht, nga momenti që krishtërimi njihet (në vitin 313 pas Krishtit, në kohën e Konstandinit) dhe në vazhdim bëhet feja e detyruar për të gjithë banorët e Perandorisë me ndjekje penale (384, votimi i Theodhosit), hipokrizia gjëndet në zemër të institucionit shoqëror të krishterë dhe kjo gjëndje shtrihet deri në ditët tona me boshllëkun midis arsyetimit të përligjur dhe realitetit.[11]
Kur’ani dhe ithtarët e tij, në anën tjetër, nuk ndryshon shumë nga qasja kristiane, kur pohon se ‘Zoti është dashuri’,[12] dhe kur ithtarët e tij, ndrydhen në botën e ngushtë individuale duke u falur për mëkatet që bëjnë (dhe mund të bëjnë) dhe duke kërkuar ndonjë fije shpresë nga Zoti dhe, duke mos zhvilluar dhembshurinë dhe virtytin e intelektit në raport me botën që i rrethon! Jeta, në përgjithësi, s’është as prodhim i Zotit as e rastit: ajo është rezultat i kushteve që ka krijuar universi në raport me planetin tonë, sepse, siç citon Aristoteli,‘është një njeri që prodhon një njeri, dhe fara nuk është para’.[13] Nëse lexohet nga një fetar përfundimi i Aristotelit ai do të shtonte: ja, meqënse fara nuk është e para, pas saj qendron Zoti, duke shpërnjohur faktin se përfundimi i Aristotelit buron nga fakti se jeta në tokë ka filluar nga elementët e saj dhe mundësia e elementëve përkatës për të krijuar shumë-llojshmëri jetësh – një qasje e ngjashme qarkullon së fundmi nga të ashtuquajturit “shkencëtarë”: se jeta u krijua për shkak të domosdoshmërisë. Kështu, kur një grup atomesh ekspozohet për një kohë të gjatë në një burim energjie (drite), ai do të ristrukturohet duke prishur më shumë energji. Lindja e jetës nuk mund të jetë mungesa e atomeve që rregullojnë veten në mënyrën e duhur por një ngjarje e pashmangshme nëse kushtet janë të drejtë. Megjithëse kjo qasje ngjan me qasjen e Aristotelit – ndryshimi është se Aristoteli zbaton ligjin e probabilitetit dhe domosdoshmërisë kur tregon origjinën e jetës ndërsa “shkencëtarët” modernë përdorin ndonjë herë ‘domosdoshmërinë’ dhe ndonjë herë ‘probabilitetin’ por nuk i përdorin kurrë bashkë!
Elitat fetare, për më shumë, flasin për dashuri përmes maksimës së dytë biblike: ‘duaje fqinjin/tjetrin si vetja’. Sipas qasjes fetare, Zoti është shkaku i dashurisë, ndërsa “etika” fetare na bënë ta duam fqinjin. Ky rend duket i drejtë por ai është kontradiktor: sepse të jetosh në një treg marketingu, siç jeton pjesa më e madhe e njerëzve në post-modernitet, një njeri, ose konkurron me fqinjin e tij ose e do atë: sepse një njeri nuk mund të jetë njëherësh konkurrent (shoqërisht) dhe i dashur me dikë tjetër. Pa përmendur dinamikat e tjera që mund të zhvillohen mes njerëzish. Kështu, ndërsa karakteristika kryesore e tregut të marketingut është manipulimi, sjellja situative dhe konfliktet (përgjithësisht, antagonizmi), pabarazia e pushtetit krijon kushtet për dhunë të njërës palë (elitave) mbi tjetrën (popullin) dhe, nga kjo dinamikë, kërkohet dashuri! Urdhëresat që supozohet se i ka zëbritur zoti përmes të “përzgjedhurve” të tij janë kontradiktore me një formë tjetër organizative, nëse konsiderojmë, për shembull, trashëgiminë e pronës, që është baza e një ekonomie, sepse është shfrytëzimi shkencor i pronës (tokës) pasuri dhe jo pasuria – pasuri, siç mundohen ta shtrembërojnë elitat moderne këtë çështje, sepse ajo trashëgohet vetëm te besimtarët ose “skllevërit” e zotit dhe shit-blihet për të bërë “pasuri”! Kështu, kur elitat moderne flasin për dashuri, ato shpërnjohin kuadrin modern institucional dhe ideologjinë dominante. Sërish, dashuria varet nga një komponent tjetër që është njëherësh princip dhe shkak i saj. Siç citon Aristoteli: ‘pjesa më e madhe e dashurisë së shoqërisë varet nga emocionet dhe synon në kënaqësi; kjo është arsyeja që ata bien në dashuri dhe menjëherë prishen, duke ndryshuar zakonisht brenda një dite’.[14] Sipas kësaj qasje teleologjike, shkaku i dashurisë është kënaqësia. Por edhe seksi synon kënaqësinë, dhe shpesh ai ndërmerret edhe pa dashurinë...
Pse tradhëtojnë meshkujt dhe femrat dhe si mund ta parandalojmë?
[1]Festa buron nga Rudolf Valentino, që u bë i njohur në vitet 1920, përmes roleve të tij romantike dhe të dashnorit të madh në drama esenciale. Por emri ka ardhur në botën moderne përmes Kishës, dhe lidhet me festën Romake Lupercalia, që është një festë që i përkushtohet ‘prodhimit’ dhe festohet çdo 15 Shkurt. Si e tillë, ajo s`tregon as përmbajtjen e dashurisë as se si mund të zhvillohet.
[2]Alain Badiou, “in praise of love”. Badiou, ngatërron edhe rolin e politikës kur e lidh atë me dashurinë dhe armiqt, sepse, sipas tij, armiku është pjesë e esencës së politikës, dhe se politika autentike dëfton armikun e saj të vërtetë! Badiou mendon gjithashtu se dashuria duhet të ndahet nga politika. Lidhur me dashurinë e ‘komunizmit’, një regjim, ku sipas tij, ‘mbizotëron e përbashkëta përkundër individuales’, duke ndryshuar disi nga Marksi, i cili përqendrohet kryesisht te bota e jashtme, duke e përkufizuar si “ndalim i gjithë pronës private”, nuk sjell ndonjë qasje interesante.
[3]Siç e përcakton vetë Marksi: ‘çdonjeri në lidhjet e tua me njeri dhe me natyrën duhet të jetë një shprehje e veçantë, që i korrespondon objektit të vullnetit tend, të jetës tënde reale individuale’. Karl Marx, Economic and Philosophic Manuscripts of 1844, f, 62. Theksi në origjinal.
[4]Libri i Zemrës, Mario Caccavale, f, 30.
[5]Η ΦΙΛΙΑ ΚΑΙ Ο ΕΛΕΟΣ, ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ, Τόμος Β΄, Η Πόλις και οι νόμοι”, εκδ. Κριτική, Αθήνα, 2008.
[6]Aristotle, Rhetoric, f, 24.
[7]K. Kastoriadis, po aty.Ose Aristotle, N. M. Ethics, Neither by nature, then, nor contrary to nature do the virtues arise in us; rather we are adapted by nature to receive them, and are made perfect by habit, f, 11.
[8]Po aty.
[9]Friedrich Nietzsche,The Dawn, Thoughts on the Prejudices of morality.
[11]K. Kastoriadis, po aty.
[12] A study of the word "love" in the Qur'an, Hubb Allah fi al-Qur'an, Farid Mahally.
[13]Aristotle, Metaphysics, f, 128.
[14]Aristotle, N. M. Ethics, f, 71.
Cilësia e lartë gazetareske kërkon përkushtim dhe dashuri. Ju lutem ndajeni këtë artikull me të tjerë duke përdorur vjegzën/linkun përkatëse
- 525 reads