Shkurt-2024, thyen rekord historik: 1.77 °C më i ngrotë se shekulli 18

Muaji i kaluar ishte shkurti më i ngrohtë në botë në kohët moderne, tha shërbimi i klimës i BE-së, duke e zgjeruar numrin e rekordeve mujore në nëntë me radhë. Çdo muaj që nga qershori i vitit 2023 ka parë temperatura të reja për muajin e vitit.

Sipërfaqja e detit në botë është më e nxehta e regjistruar ndonjëherë, ndërsa akulli i detit në Antarktidë ka arritur sërish në nivele ekstreme. Temperaturat janë ende duke u rritur nga ngjarja e motit El Niño në Paqësor, por ndryshimi i klimës i shkaktuar nga njeriu [jo, kryesisht nga sitemi neoliberal dhe dinamika e tij (lexo, Ylli Përmeti)] është deri tani nxitësi kryesor i ngrohtësisë.

Është njeriu shkak për katastrofën ekologjike apo kuadri modern institucional dhe globalizmi neoliberal?

“Gazet serrë që bllokojnë nxehtësinë janë pa mëdyshje fajtori kryesor”, thekson Prof Celeste Saulo, Sekretar i Përgjithshëm i Organizatës Botërore Meteorologjike.

Përqendrimet e dioksidit të karbonit janë në nivelin e tyre më të lartë për të paktën dy milionë vjet, sipas organit klimatik të OKB-së, dhe janë rritur me nivele gati rekord përsëri gjatë vitit të kaluar.

Këto gaze ngrohëse ndihmuan që shkurti i vitit 2024 të bëhej rreth 1,77 gradë Celsius më i ngrohtë se koha "para-industriale" - përpara se njerëzit të fillonin të digjnin sasi të mëdha lëndësh djegëse fosile - sipas Shërbimit të Ndryshimeve Klimatike të BE-së Copernicus. Kjo thyen rekordin e mëparshëm, nga viti 2016, me rreth 0.12C. Këto temperatura panë një nxehtësi veçanërisht të madhe që goditi Australinë perëndimore, Azinë juglindore, Afrikën jugore dhe Amerikën e Jugut.

Mesatarja 12-mujore tani qëndron në 1.56C mbi nivelet para-industriale – pasi shkelja e parë njëvjeçare e ngrohjes prej 1.5C u vërtetua muajin e kaluar. Në vitin 2015 në Paris, gati 200 vende u pajtuan se do të përpiqen të mbajnë rritjen e ngrohjes nën 1.5 gradë Celsius, për të ndihmuar në shmangien e disa prej ndikimeve më të këqija klimatike. Ky prag në marrëveshjen e Parisit përgjithësisht pranohet për një mesatare 20-vjeçare - kështu nuk është thyer ende - por vargu i pamëshirshëm i rekordeve tregon se sa afër po i afrohet bota asaj.

Oqeanet dhe akulli i detit nën tendosje

Të dhënat e fundit nuk janë kufizuar vetëm në temperaturat e ajrit. Matje të panumërta klimatike janë shumë përtej niveleve që shihen në kohët moderne. Një nga më të dukshmet është temperatura e sipërfaqes së detit. Kufiri i rekordeve në muajt e fundit ka qenë veçanërisht i habitshëm.

Shkencëtarët po përpiqen të shpjegojnë saktësisht se çfarë po ndodh. Deri në vitin 2017, akulli i detit në Antarktidë kishte sfiduar parashikimet se do të tkurrej, ndryshe nga Arktiku, ku prirja rënëse ka qenë shumë më e qartë. Zhvendosja e dukshme e kohëve të fundit - që ndodh në të njëjtën kohë me thyerjen e rekordeve të tjera në të gjithë planetin - shton shqetësimet se akulli i detit Antarktik më në fund mund të zgjohet nga ndryshimet klimatike.

"Unë nuk mendoj se mund të thuash se është rastësi," i tha BBC News Prof Martin Siegert, një akullnajalog në Universitetin e Exeter.

"Është absolutisht e frikshme. Të dhënat janë thjesht jashtë shkallës."

Një fund i El Niños në horizont

Ka shenja që ecuria e rekordeve globale të temperaturës mund të përfundojë më në fund në muajt në vijim. El Niño 2023-24 ka qenë një nga pesë ngjarjet më të forta të regjistruara, njoftoi Organizata Botërore Meteorologjike të martën, por gradualisht po dobësohet.

El Niño do të vazhdojë të ketë ndikim në temperaturat dhe modelet e motit për muajt e ardhshëm.

"Ne do të presim që [El Niño] të vazhdojë të mbajë temperaturat e 2024 të ngritura të paktën gjatë gjysmës së parë të vitit," i tha BBC News Dr Colin Morice, një shkencëtar i lartë në Qendrën Met Office Hadley në Mbretërinë e Bashkuar.

Megjithatë, një kalim në kushte neutrale në Paqësor ka të ngjarë midis prillit dhe qershorit, sipas organit shkencor amerikan NOAA, dhe një kalim i mëtejshëm në fazën e ftohtë i njohur si La Niña mund të ndodhë më pas mes qershorit dhe gushtit.

Kjo ka të ngjarë të vendosë një mbulesë të përkohshme në temperaturat globale të ajrit, me një sipërfaqe deti më të ftohtë në Paqësorin Lindor që lejon më pak nxehtësi të largohet dhe të ngrohë ajrin.

Por për sa kohë që veprimtaritë njerëzore vazhdojnë të lëshojnë sasi të mëdha të gazeve serrë, temperaturat do të vazhdojnë të rriten në afat të gjatë, duke çuar përfundimisht në më shumë rekorde dhe mot ekstrem.

"Ne e dimë se çfarë të bëjmë - të ndalojmë djegien e lëndëve djegëse fosile dhe t'i zëvendësojmë ato me burime më të qëndrueshme dhe të ripërtëritshme të energjisë," thotë Dr Friederike Otto, pedagoge e lartë në shkencën e klimës në Imperial College London.

“Derisa ta bëjmë këtë, ngjarjet ekstreme të motit të nxitura nga ndryshimet klimatike do të vazhdojnë të shkatërrojnë jetët dhe mjetet e jetesës”.