Si e shfrytëzoi kisha katolike “Shën Nikollën” dhe pasuroi Italinë?

Katolikët dhe ortodoksët lindorë sot kujtojnë dhe nderojnë Shën Nikollën ose Shën Nikën, sepse e quajnë edhe kështu disa treva shqiptare. Emëri “nikolla” vjen nga greqishtja dhe ka kuptimin e “fitores”. Në fshatin tim ka patur një kishë me emërin “Shën Kollë”; nga ajo është quajtur dhe një burim me ujë që edhe sot e quajmë njësoj. Por kuptimin nuk ia dinë.

Shën Kolla ka jetuar në vitet 270-343, pak më shumë se 100 vjet përpara se të merrte fund perandoria romake, nga një familje shumë e kamur.  Ai iu përkushtua doktrinës fetare dhe thuhet se ka ndihmuar të varfërit dhe ka ngritur spitale dhe qendra filantropike dhe ka kryer mrekullira me të sëmurët dhe të burgosurit.

Thuhet, gjithashtu, se kur vdiq, trupi i tij nxori vaj të zi, ndaj u quajt pas vdekjes, “Vajzi”. Sipas besimit të kohës, kush nxirrte vaj të zi nga trupi i tij pas vdekjes, ishte shenjtëruar nga Zoti. Kështu i dhanë një kuptim hyjnor dhe ai u shenjtërua dhe në nderim të tij perandoria bizantine ndërtoi kisha kudo.

Reputacioni i tij frymëzoi pjesërisht zhvillimin e një figure mbrojtëse të ngjashme bujare të Krishtlindjeve: Santa Claus, siç njihet në shumë vende. Santa Claus-i i dijes vazhdon t`u shmanget fëmijëve që presin me padurim dhuratat e tij pa u rënë në sy, ndërsa ekzistenca trupore e Shën Nikollës dëshmohet nga eshtrat e tij, të cilët prehen në Bari, Itali. Në të vërtetë, reliket e Shën Nikollës kanë dhënë një dhuratë të veçantë çdo vit më 9 maj në Bazilikën e San Nikollës: një nxjerrje të lëngut të shenjtëruar të njohur si “mana e Shën Nikollës”.

Pak është e verifikueshme për jetën e Shën Nikollës, por është thënë se ai ka të ngjarë të ketë qenë peshkopi i Mirës, në atë që është Turqia e sotme, në një moment gjatë shekullit të 4-të dhe se pas vdekjes së tij, ai u varros në kishën e tij, e cila u bë një vend pelegrinazhi i nderuar nga shekulli i 6-të. Pasi turqit myslimanë selxhukë pushtuan Anadollin në 1071, marinarët dhe tregtarët italianë morën përsipër të hiqnin eshtrat e Shën Nikollës në vitin 1087.

Studiuesja italiane Flavia Laviosa ka argumentuar se lëvizja e eshtrave të Shën Nikollës nga vendi i tyre i shenjtë origjinal në Mira ishte oportuniste gjithashtu dhe shpirtërore, pasi marinarët dhe tregtarët do ta dinin, në bazë të shembujve (precedentëve), se mbajtja e relikeve në Bari do të forconte efektivisht rëndësinë botërore të qytetit.

Në fakt, që kur eshtrat u varrosën për herë të parë në Mira u raportua se ato nxirrnin një substancë me erë të ëmbël që besohej se mund të shëronte. Çuditërisht, ky fenomen vazhdoi me zhvendosjen e tyre në varrin e Barit dhe kontribuoi në shndërrimin e qytetit në një vend pelegrinazhi me rëndësi të veçantë në Evropë. Megjithëse kisha të ndryshme në botë kanë pretenduar për relike të Shën Nikollës (duke përfshirë copa gishtash dhe dhëmbësh), mbetjet e hamendësuara të tij në një depo tjetër të madhe, në Venecia, nuk janë gjetur për të prodhuar manën e lëngshme.

Çfarë saktësisht është, pra, substanca që është çliruar nga grupi i veçantë i relikeve të Shën Nikollës në Bari për qindra vjet dhe që është nxjerrë rregullisht çdo maj që nga viti 1980?

Ndërsa dikur besohej se ishte vaj, lëngu që rridhte nga kockat e Shën Nikollës në Bari u gjet nga shkencëtarët në Universitetin e Barit më 1925 se ishte ujë. Sipas të gjitha gjasave, ai formohet si kondensim për shkak të vendndodhjes së varrit nën tokë në një qytet port. Pavarësisht nga ky zbulim në dukje më pak i mrekullueshëm në lidhje me përbërjen e substancës, shumë ende besojnë në fuqitë e tij kuruese dhe shenjtërinë. Robert Bartlett, një ekspert për nderimin e shenjtorëve, shpjegon se për besimtarët, reliket janë thjesht “objekte që kishin prekur shenjtorin gjatë jetës së tij dhe objekte që kishin prekur varrin e shenjtorit”. Prandaj, për sa kohë që mana mblidhet në kocka, ajo është e mbushur me shenjtëri.

Festa vjetore dhe mbledhja e manës në Bari mbahet më 9 maj. Quhet Gostia e Shpërnguljes, e cila lidhet me lëvizjen e eshtrave nga Mira në Bari. Sasia e lëngut të grumbulluar në këtë ditë, e cila është e vogël, më pas hollohet në një pellg më të madh me ujë për t`u hedhur më pas në shishe të stolisura me vepra arti të shenjtorit. Besimtarët mund t`i blejnë ato shishe me mana dhe të kenë reliken e tyre të çmuar të Shën Nikollës. Britannica