Parqet detare: sfida turke me Lemnosin dhe Kastelorizon dhe përgjigjja e Athinës

Mbyllja e zonës përreth Kastelorizos dhe krijimi i një “zone të mbrojtur” midis Lemnos dhe Samothrace është përgjigja e Turqisë ndaj parqeve detare që Greqia kishte shpallur në Egjeun Jugor dhe Detin Jon më 21 korrik.

Harta e botuar të shtunën nga Qendra Kombëtare e Kërkimit për Ligjin e Detit (DEHUKAM) e Universitetit të Ankarasë nuk përfshin ishujt shkëmborë në Egje, të cilët Turqia i quan me sovranitet të diskutueshëm (“zona gri”). Parku detar grek kishte përfshirë ishuj të tillë (Kinaros, Levitha dhe të tjerë). Burime në Ministrinë e Jashtme turke i thanë “K” se do të pasojnë edhe parqe të tjera detare, duke lënë të hapur mundësinë që pretendimet më agresive të Ankarasë në Egje të pasqyrohen gjithashtu në një hartë të ardhshme.

Sipas hartës, parku detar në Egje shtrihet jashtë ujërave territoriale, në perëndim të Imbros dhe Tenedos, midis Samothrace dhe Lemnos. Në Mesdheun Lindor, parku detar anashkalon Kastellorizon, pasi shtrihet nga verilindja e Rodosit deri në ujërat e hapura të Gjirit të Antalias.

Analistët politikë në Turqi vërejnë se Ankaraja po përpiqet t'i përgjigjet Athinës "në një mënyrë të kujdesshme dhe të përmbajtur", duke shmangur çështjet komplekse të Egjeut dhe pa qëllimin e provokimit të tensioneve të mëtejshme. Megjithatë, kjo po sinjalizon se nuk do t'i lërë hapat e qeverisë greke pa përgjigje.

"Kundërmasa" kundër Greqisë

Sipas burimeve të cituara nga media turke, parqet e reja detare u regjistruan në hartën e paraqitur në Komisionin Ndërqeveritar Oqeanografik (IOC) të Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë (UNESCO).

Siç theksohet, ekosistemi detar do të mbrohet dhe do të merren masa mjedisore, ndërsa, sipas të njëjtave burime, "parqet detare nuk do të ndikojnë në lirinë e lundrimit në ujëra". Në të njëjtën kohë, raportohet se Ankaraja synon të rrisë numrin e këtyre zonave. Burimet theksojnë gjithashtu se "Turqia vazhdon t'i bëjë thirrje Greqisë të bëjë të njëjtën gjë dhe se, në të njëjtën kohë, po monitoron zhvillimet dhe po merr kundërmasa, duke theksuar se Ankaraja i përmbahet qëndrimit të saj për zgjidhjen e problemeve bazuar në të drejtën ndërkombëtare, drejtësinë dhe fqinjësinë e mirë, brenda kuadrit të "Deklaratës së Athinës për Marrëdhënie Miqësore dhe Fqinjësi të Mirë" të nënshkruar më 7 dhjetor 2023 nga Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan dhe Kryeministri grek Kyriakos Mitsotakis".

Ministria e Jashtme: "Veprim i papranueshëm, i njëanshëm dhe i paligjshëm"

Ministria e Punëve të Jashtme flet për njoftimin e Ankarasë si "veprim të papranueshëm, të njëanshëm dhe të paligjshëm" i cili, siç vëren ajo, "nuk prodhon asnjë efekt ligjor kundër të drejtave sovrane greke". "Njoftimi tregon një mungesë të plotë respekti për të drejtën ndërkombëtare të detit", thotë ajo, duke theksuar se "veprimet reflektive pa përmbajtje vënë në rrezik marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë midis dy vendeve".

Njoftimi në hollësi:

“Pas nismës së Greqisë për të krijuar Parqe Kombëtare Detare në Detet Jon dhe Egje, në zonat nën sovranitetin grek, Turqia njoftoi sot përcaktimin e dy zonave të mbrojtura detare në ujërat ndërkombëtare të Egjeut dhe Mesdheut Lindor. Shpallja e “parqeve detare” në zona të pacaktuara jashtë ujërave territoriale turke përbën një veprim të papranueshëm, të njëanshëm dhe të paligjshëm që nuk prodhon asnjë efekt ligjor kundër të drejtave sovrane greke dhe tregon një mungesë të plotë respekti për të drejtën ndërkombëtare të detit. Qeveria greke vepron vazhdimisht për të mbrojtur të drejtat e atdheut tonë dhe qëndrueshmërinë e deteve tona dhe kujton se veprimet refleksive pa përmbajtje vënë në rrezik marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë midis dy vendeve”.

Përtej territorit

Sipas vlerësimeve në Athinë, ndryshimi kryesor midis parqeve turke në Egjeun Verilindor dhe Mesdheun Lindor krahasuar me ato të shpallura nga Greqia është se ato shtrihen përtej ujërave territoriale të vendit. Siç dihet, Athina u kufizua në përcaktimin e dy parqeve detare në Egje dhe Ciklade në zona që nuk tejkalojnë ujërat territoriale të deklaruara të vendit. Zonimi turk nuk përfshin ishuj të vegjël - të diskutueshëm ose jo - dhe është...përshkruar në një hartë që përfshin bindjet e vendosura të Ankarasë, të tilla si, se nuk ka kufij detarë midis Greqisë dhe Turqisë dhe se ishujt grekë nuk kanë ndonjë zonë tjetër detare përtej 6 miljeve detare të ujërave territoriale.

Gjithashtu, vlen të përmendet fakti se, pikërisht për shkak se parqet detare të Turqisë shtrihen në ujërat ndërkombëtare, në disa zona ato mbivendosen me zonat e ushtrimeve të Marinës Turke. Me sa duket, Athina i hedh poshtë hamendësimet themelore mbi të cilat bazohet kjo kufindarje në lidhje me ndikimin e ishujve të Egjeut dhe, natyrisht, kompleksin e Kastelorizos.

Ata këmbëngulin në teori

Edhe pse harta nuk përfshin asnjë ishull të mbizotëruar nga grekët, burimet në Ministrinë e Jashtme Turke këmbëngulin ta karakterizojnë zonimin e 21 korrikut si "krijimin e një fakti të kryer" nga ana e Greqisë. "Dihet që Turqia nuk do t'i pranojë hapat e njëanshëm të Greqisë dhe krijimin e një fakti të kryer në Egje. Përpjekjet e Greqisë për të krijuar fakte të kryera, veçanërisht në formacionet gjeografike (zona gri) të përbëra nga ishuj, ishuj të vegjël dhe ishuj shkëmborë që nuk i janë dhënë Greqisë nga traktatet ndërkombëtare, nuk kanë pasoja ligjore. Këto nisma nuk ndikojnë në të drejtat dhe dobitë e ligjshme të Turqisë", thanë të njëjtat burime. Sipas të dhënave, numri i zonave të mbrojtura pritet të rritet në të gjitha zonat detare përreth Turqisë, “pa penguar veprimtaritë e sektorëve përkatës ekonomikë”, siç vënë në dukje burimet turke.   

Përgatiti për botim Ylli Përmeti